Bu makalemizde görevdeki uzman erbaşlara verilen “komando olamaz” kararlı raporların hukuki dayanağı ve şartları incelenecektir.

Gerek Milli Savunma Bakanlığı tarafından gerekse Jandarma ve Sahil Güvenlik Komutanlıkları tarafından temin edilen uzman erbaş ve sözleşmeli erler alım sürecinde TSK Sağlık Yeteneği Yönetmeliğine göre “uzman erbaş olur” veya “sözleşmeli er olur” şeklinde rapor almak zorundadırlar. Uzman erbaş veya sözleşmeli erlerin komando yetenekleri Yönetmeliğin 24’üncü maddesinde düzenlenmiştir.

Öncelikle şunu belirtmeliyiz ki temin süreci sonucunda “Uzman Erbaş veya Sözleşmeli Erbaş/Er Olur” kararı verilenler, Bu Yönetmeliğin 24’üncü maddesi hükümlerindeki komando ve paraşüt sağlık yeteneklerini karşılar.

Komando Olamaz Raporu Nasıl Alınır?

Ancak göreve başladıktan sonra uzman erbaşların komando yeteneklerine hala sahip olup olmadıklarının tespiti gerekebilir. Kişinin kendi talebi, en az bir yıl çalışmış olmak kaydıyla amirlerinin sevki, kursa katılım maksadıyla veya hastalık/kazaya bağlı olarak sevk edilme suretiyle adayın komando olup olamayacağı yönünde sağlık kurulu raporu aldırılabilir.

Komando Olur Raporunda Nelere Bakılır?

Komando olur/olamaz raporlarının hazırlanmasında TSK Sağlık Yeteneği Yönetmeliğinin 24’üncü maddesi esas alınır.

MADDE 24- (1) (Değişik:RG-15/4/2020-31100-C.K-2413/5 md.) Dış kaynaktan temin edilecekler ile görevde bulunan uzman erbaş, sözleşmeli erbaş ve erlerden; keskin nişancı, komando, paraşüt, özel harekât, özel kuvvetler ve arama kurtarma özel ihtisasları ile kurtarma yüzücülüğüne seçilecekler tam sağlam olmalı veya hastalıkları, Hastalıklar Listesinin (A) diliminde bulunmalıdır. Ancak bunlardan;

a) Göz hastalıkları: Hastalıklar Listesinin (A) dilimine giren ve 1.00 diyoptiriyi aşan miyopi, hipermetropi ile astigmatizması olanlar ile diskromatopsisi bulunanlar,

b) Hava yolu hastalıklarını içeren Hastalıklar Listesinin 47 nci madde (A) dilimi kapsamında hastalığı olanlar,

c) Psikiyatrik hastalığı olanlar,

ç) Hastalıkları, Hastalıklar Listesinin (A) dilimine girenlerden, bağlı bulunduğu Kuvvet Komutanlığı sınıflandırma çizelgesinin piyade sınıfına, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı (1) Numaralı Branş Belirleme Çizelgesinin Jandarma ve Sahil Güvenlik branşlarına ait “TĞM.-YZB.” rütbe sütununda karşılığı (-) eksi veya (x) çarpı işareti bulunanlar,

keskin nişancı, komando, paraşüt, özel harekât, özel kuvvetler, arama kurtarma özel ihtisaslarına ve kurtarma yüzücülüğüne seçilemezler. Bu görevlere devam edecekler ise bu fıkraya göre değerlendirilir. Ancak bunlardan, her bir gözde 3.00 diyoptriyi aşan miyopi, hipermetropi ile 2.00 diyoptriyi geçen astigmatizması olanlar; kesin nişancı, komando, paraşüt, özel harekât, özel kuvvetler ve arama kurtarma, dalgıç (birinci sınıf dalgıç, SAT, SAS, mayın harbi dalgıcı) ve kurbağa adam özel ihtisasları ve kurtarma yüzücülüğü görevlerine devam edemezler.

Komando Olamaz Raporu Şartları

🔹 Genel Kural

• Dış kaynaktan temin edilecekler → görevde bulunan uzman erbaş, sözleşmeli erbaş ve erler,
• Keskin nişancı → komando → paraşüt → özel harekât → özel kuvvetler → arama kurtarma özel ihtisasları → kurtarma yüzücülüğü yeteneğine sahip olabilmek için
• Tam sağlam olmalı veya Hastalıklar Listesi (A) diliminde bulunmalıdır.

---

🔹Aşağıda sayılan durumlar  komando olmaya engeldir;

 İstisnalar (Seçilemeyecek Olanlar)

a) Göz Hastalıkları

• (A) dilimine giren → 1.00 diyoptriyi aşan miyopi
• (A) dilimine giren → 1.00 diyoptriyi aşan hipermetropi
• (A) dilimine giren → 1.00 diyoptriyi aşan astigmatizma
• Diskromatopsi (renk körlüğü) bulunanlar

b) Hava Yolu Hastalıkları

• Hastalıklar Listesi 47. madde (A) dilimi kapsamındaki rahatsızlıklar

(A) 1. Fonksiyon bozukluğu yapmamış lokalize amfizem ve kronik bronşit, amfizem, bronşiyal astma gibi obstrüktif tip akciğer hastalıkları, minimal bronşektazi, tüm gece polisomnografi testi ile apne-hipopne indeksi 5-15 (15 dahil) olan uyku apne hastaları.)

c) Psikiyatrik Hastalıklar

• Her türlü psikiyatrik hastalığı olanlar

ç) Sınıflandırma Çizelgesi ve Branş Belirleme Kısıtlamaları

• Hastalıkları (A) dilimine girenlerden;
  → Kuvvet Komutanlığı sınıflandırma çizelgesinde piyade sınıfı için karşılığı (-) veya (x) olanlar
  → Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı Branş Belirleme Çizelgesinde “TĞM.-YZB.” rütbe sütununda karşılığı (-) veya (x) olanlar
• Bu kişiler: keskin nişancı, komando, paraşüt, özel harekât, özel kuvvetler, arama kurtarma özel ihtisasları ve kurtarma yüzücülüğüne seçilemezler.

Psikiyatri komando olamaz raporu verilebilmesi için personelde psikiyatrik bir hastalık bulunmalıdır. A dilimine giren psikiyatri hastalıklarında ise (1) Numaralı Sınıflandırma Çizelgesine bakılmalıdır.

Örnek: Kara Kuvvetleri Komutanlığı … (1) Numaralı Sınıflandırma Çizelgesinde 18/A maddesinin ilk üç fıkrasına(1,2,3) yer verilmiş ancak 4’üncü fıkraya yer verilmemiştir. Bu çizelgede çok istisnai olarak hafif sorunları ifade eden A dilimine yer verilmiştir. Bu anlamda bazı durumlarda A diliminden maddelere de yer verilmişse de 18/A-4 fıkrası bunlardan birisi değildir. Dolayısıyla 18/A-4 fıkrası komando ve keskin nişancı olmaya engel bir madde değildir. 18/A-1,2,3 fıkralarında  (-) eksi veya (x) çarpı işareti varken 18/A-4 fıkrasına bu listede yer verilmediğine dikkat çekmek isteriz.

Komando Olamaz Raporu Hastalıkları

Komando Olamaz Raporu Hangi Hastalıklara Verilir? Sorusunun cevabını şu şekilde verebiliriz.

Komando olamaz raporu verilmesi için kişinin göz derecesi 1.00’ı aşmalıdır. Renk körlüğü olanlara komando olamaz raporu verilir.

Fonksiyon bozukluğu yapmamış lokalize amfizem ve kronik bronşit, amfizem, bronşiyal astma gibi obstrüktif tip akciğer hastalıkları, minimal bronşektazi, tüm gece polisomnografi testi ile apne-hipopne indeksi 5-15 (15 dahil) olan uyku apne hastalarına komando olamaz raporu verilir.

Psikiyatrik hastalığı olanlara komando olamaz raporu verilir. Geçirilmiş psikiyatrik hastalıkları bu kapsamda değildir.

Hastalıkları (A) dilimine girenlerden Kuvvet Komutanlığı sınıflandırma çizelgesinde piyade sınıfı için karşılığı (-) veya (x) olanlara komando olamaz raporu verilemez.

Komando Olamaz Raporu Alırsanız Ne Olur?

Uzman erbaş ve sözleşmeli erlere verilen “komando olamaz” raporlarının sonucunda personelin çalışma süresine göre işlem yapılacaktır.  

12/6/2024 tarihinde Uzman Erbaş  Kanunu ile Sözleşmeli Erbaş ve Er Kanununda yapılan değişiklikle 12/C ve 6/B maddeleri eklenmiştir. Bu maddelerin “f” fıkrası şu şekildedir;

“f) Türk Silahlı Kuvvetlerinde komando birliklerinde görev yapmak üzere Komando branşında istihdam edilmek üzere temin edilenlerden en az dört yıl hizmet süresini tamamlamadan, vazifenin sebep ve tesiri nedenleri hariç, komando niteliğini kaybettiği yönünde sağlık kurulu raporu alanlar,”

Komando olamaz raporu verilen uzman erbaş ve sözleşmeli erlerin durumu hizmet sürelerine göre belirlenir. En az dört yıl hizmet süresini tamamlamış olanların sözleşmesi feshedilmez. Vazife başında yaralanarak veya vazifeden kaynaklı hastalanarak komando yeteneğini kaybedenler için bu süre şartı aranmaz ve sözleşmeleri feshedilmez. Ancak dört yıllık hizmet sürelerini tamamlamayan uzman erbaş ve sözleşmeli erlerin sözleşmeleri feshedilmez.

Komando Olamaz Raporu Nedeniyle Sözleşme Feshi Davası

Komando olamaz raporu verilen sözleşmeli er ve uzman erbaşların sözleşme feshi üzerine idari dava açmaları gerekmektedir. Bu davada komando olamaz kararlı raporun hukuka aykırı olduğu TSK SYY kapsamında ortaya konulmalıdır. Komando olamaz raporu nedeniyle sözleşme feshi davası sözleşme feshinin tebliğinden itibaren 60 gün içerisinde açılmalı ve yürütmeyi durdurma talep edilmelidir.

Sıkça Sorulan Sorular

Uzman Erbaş Sağlık Şartları Nedir? Kimler Uzman Erbaş Olamaz?

Uzman erbaş, sözleşmeli erbaş ve er adaylarının sağlık muayeneleri Türk Silahlı Kuvvetleri, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı sağlık kurulu raporu vermeye yetkili sağlık kuruluşlarında yapılır.

Uzman erbaş, sözleşmeli erbaş ve er adaylarında kronikleşebilecek ya da zamanla artabilecek nitelikte bir hastalık ve diskromatopsi bulunmamalı, görmeleri her iki gözde ayrı ayrı tashihli veya tashihsiz tam olmalı ve bunlar ruh sağlığı ve hastalıkları açısından tam sağlam olmalıdır.

Personel Adaylarının Hastalıklara Göre Değerlendirme Çizelgesinin “Uzman Erbaş ve Sözleşmeli Erbaş/Er Adayları Değerlendirme Sütunu”ndaki karşılığı (A) diliminde (-) eksi işareti olanlar ile Hastalıklar Listesinin (B) ve (D) dilimlerinde olanlar hakkında “Uzman Erbaş veya Sözleşmeli Erbaş/Er Olamaz” kararı verilir.

Adaylardan sağlık kurulu muayeneleri sonucunda “Uzman Erbaş veya Sözleşmeli Erbaş/Er Olur” kararı verilenler, komando ve paraşüt sağlık yeteneklerini karşılar. Bu adaylardan, Yönergede belirtilen süre kadar komando ve paraşüt raporu istenmez.

Uzman Erbaş Göz Derecesi Kaç Olmalıdır?

Uzman erbaş ve sözleşmeli er adaylarının göz derecelerinin 1.00 dereceyi aşmaması gerekir.

Uzman Erbaş ve Sözleşmeli Erlerin Psikiyatri Geçmişleri

Adaylar TSK SYY’de Ek C Hastalıklar Listesinin 15, 16, 17, 18’inci maddelerindeki hastalıkları taşımamalı ve bu maddelerin hiçbir dilimine girmemelidir. Ancak 16/A-1 ve 18/A-4 maddeleri için istisna öngörülmüştür. Bunun nedeni çok kısa süreli psikiyatri girişi olan adayların elenmesinin engellenmek istenmesidir. Yani adayın geçmişte psikiyatri kaydı olsa bile “sağlam” kabul edileceği bazı durumlar vardır.

TSK SYY 16/A-1 ve 18/A-4 maddelerinde psikiyatri geçmişi olan adaylar konusunda iki ayrı kriter öngörülmüştür.

• geçmiş tedavinin üç aydan kısa sürmesi,
• son üç yıla ait psikiyatrik bir tanı/tedavi kaydı olmaması,

Bu kriterleri sağlayan adaylar 16/A-1 ve 18/A-4 maddeleri bakımından sağlam kabul edileceklerdir.

Av. Kubilay REŞBER