Sosyal risk ilkesi gereğince kamuya ait bir işi yaparken zarara uğrayanların devletçe korunması, kayıplarının karşılanması gerekmektedir. Bunlardan biri de vazife maluliyeti konusudur. Örneğin; askerlik yaparken geçirdiği hastalık veya kaza nedeniyle görev yapamaz hale gelen kişilerin bu haktan yararlanması söz konusu olabilmektedir. Askerde geçirilen kaza veya hastalıklar nedeniyle vazife malullüğü maaşı bağlanmasının bir kısım şartları vardır.
Yükümlü erlerin askerlik yaptıkları sırada vazifelerinin etkisi ile bedenlerinde oluşan zararlar ve tedavisi imkansız hastalıklar yüzünden askerlik yapamayacak duruma gelmeleri durumunda vazife maluliyeti söz konusu olur. Bu kişiler hakkında duruma göre 5434 sayılı kanun veya 5510 sayılı kanun uygulanır. En önemli husus vücutta ortaya çıkan hastalığın askerlik görevinin etki ve tesiriyle ortaya çıkmış olmasıdır. Yine vazife yapılan kurumun verdiği işi yaparken, kurumun menfaatini korumak için yapılan işten doğmuşsa bu halde de vazife maluliyeti söz konusu olur. Bu kapsamda başvuru tarihinden itibaren maaş bağlanabilir.
Vazife malullüğüne ilişkin belgelerle SGK’ya yapılan başvuruya ret cevabı veyahut 30 gün içinde cevap verilmezse Ankara İdare Mahkemelerinde 60 gün içinde dava açılması gerekmektedir. Bu konuyla ilgili mevzuat genel olarak aşağıdaki şekildedir;
5434 sayılı Kanunun “Malullük” başlıklı 44/1. maddesinde; “Her ne sebep ve suretle olursa olsun vücutlarında hasıl olan arızalar veya düçar oldukları tedavisi imkansız hastalıklar yüzünden vazifelerini yapamıyacak duruma giren iştirakçilere (malul) denir ve haklarında bu kanunun malullüğe ait hükümleri uygulanır.” hükmüne, 45. maddesinde; “44 üncü maddede yazılı malullük;
a) İştirakçilerin vazifelerini yaptıkları sırada vazifelerinden doğmuş olursa;
b) Vazifeleri dışında kurumların verdiği her hangi bir kuruma ait başka işleri yaparken, bu işlerden doğmuş olursa;
c) Kurumların menfaatini korumak maksadıyla bir iş yaparken o işten doğmuş olursa (maksadın ilgili kurumlarca kabul edilmesi şartıyla),
ç) Fabrika, atölye ve benzeri işyerlerinde, işe başlamadan evvel iş sırasında veya işi bitirdikten sonra, o işyerinde husule gelen ve yine o işyerinin mahiyetinden veya çalışma konusundan ileri gelen kazadan doğmuş olursa;
Buna (vazife malullüğü) ve bunlara uğrayanlara da (vazife malulü) denir.
49. maddesinde; “Yukarıdaki süreleri geçirenlerden, T.C. Emekli Sandığına yazı ile başvuranlara, vazife malullüklerini belgelemeleri ve müstahak olmaları şartıyla müracaat tarihlerini takip eden aybaşından itibaren vazife malullüğü aylığı bağlanır. Bunlara geçmiş süreler için aylık, aylık farkı ve emekli ikramiyesi veya farkı ödenmez.” hükmüne yer verilmiştir.
5510 sayılı Kanunun Geçici 18. maddesinde; “İlgili kanunlarında düzenleme yapılıncaya kadar; a) 8/6/1949 tarihli ve 5434 sayılı Kanunun 56. maddesinin birinci fıkrasında belirtilenlerden bu Kanunla yürürlükten kaldırılan maddeleri dahil 5434 sayılı Kanuna göre vazife veya harp malülü sayılması gerekenlerin ve Türk Silahlı Kuvvetleri, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı tarafından görevlendirildiği tarihte uzun vadeli sigorta kollarına tabi olarak çalışmayanlardan bu Kanunla yürürlükten kaldırılan maddeleri dahil 5434 sayılı Kanuna göre harp malülü sayılması gerekenlerin kendileri ile bunların dul ve yetimlerine bağlanacak aylıklar hakkında bu Kanunun yürürlük tarihinden önceki hükümlerin uygulanmasına devam olunur.” hükmüne yer verilmiştir.
5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu’nun 56/1. maddesine göre; “Muvazzaf, yedek ve gönüllü erlerin silah altında bulundukları esnada veya celp ve terhislerinde (serbest sevkler dahil) sevkleri sırasında, Yedek Subay okulu öğrencilerinin gerek okulda, gerek okuldan evvelki hazırlık kıtasında vazife malulü olmaları halinde, kendilerine, öğrenim durumlarına göre, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 36 nci maddesinde tespit edilen giriş derece ve kademe tutarlarının, daha önce Devlet memuriyetinde bulunmuş olanlardan kazanılmış hak aylıkları veya emekli keseneğine esas aylıkları, sözü edilen giriş derece ve kademe tutarının üzerinde olanlara bu aylıkları emeklilik gösterge tablosunda karşılığı olan derece ve kademe tutarının, %70’i üzerinden aylık bağlanır.”